Ngay đầu năm mới 2001, kế hoạch "dời đô" chuyển khu hành chính tỉnh về khu đô thị mới Lào Cai - Cam Đường, dành toàn bộ thị xã Lào Cai cũ cho phát triển kinh tế cửa khẩu, dịch vụ, du lịch đã được triển khai. Quy hoạch tổng diện tích trên 2.350 ha được công bố rộng rãi, tranh thủ ý kiến nhân dân và sự đóng góp trí tuệ của các nhà khoa học. Nhân dịp kỷ niệm 10 năm tái lập tỉnh, ngày 1/10/2001, tuyến đường 58,5 m, sau này được đặt tên là Đại lộ Trần Hưng Đạo được khởi công, gần hai năm sau, tháng 2/2003 khánh thành đưa vào sử dụng. Đây được coi là cuộc "dời đô, đón cơ hội vàng", một chủ trương  táo bạo, với tầm nhìn rộng mở cho tương lai thành phố đầu cầu trên tuyến đường xuyên Á.

Quyết định táo bạo trên làm nhiều người liên tưởng tới đề xuất của tỉnh với Tổng Bí thư Đỗ Mười và Thủ tướng Võ Văn Kiệt ngày đầu tái lập tỉnh cho quy hoạch và xây dựng thị xã tỉnh lỵ sát biên giới. Năm 2002, thị xã Cam Đường được sáp nhập vào thị xã tỉnh lỵ. Ngày 30/11/2004, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định thành lập thành phố Lào Cai, khẳng định vị thế cầu nối của đô thị biên giới này trong tuyến hành lang kinh tế của đất nước. Sau gần 100 năm xây dựng, từ Lão Nhai phố cổ, Tân Nhai phố mới thời phong kiến, đến trung tâm hành chính Đạo quan binh 4 LaoKay thời Pháp thuộc, thị xã Lao Cai và thị xã Cam Đường những năm đầu kiến thiết miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Thành phố Lào Cai hôm nay luôn là nơi sinh tụ nhiều tiềm năng phát triển, nhận được sự quan tâm của bạn bè trong nước và quốc tế. Thực hiện 7 chương trình công tác trọng tâm gắn với triển khai chương trình 135 của Chính phủ làm cho nông thôn Lào Cai như bừng thức. Tiềm năng và lợi thế về đất đai, khí hậu, tinh thần cần cù lao động, đoàn kết tấn công vào đói nghèo đã tạo nên sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở.

Vượt qua khó khăn, 5 năm liền (2001 - 2005), nông nghiệp Lào Cai liên tiếp được mùa. Giá trị sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp đạt trên 1.176 tỷ đồng, tăng bình quân 9,5%/năm; giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích canh tác từ 8 triệu đồng/ha tăng lên 14 triệu đồng/ha, tổng sản lượng lương thực năm 2005 đạt trên 182 nghìn tấn. Thành tựu vượt trội về nông nghiệp là tăng mạnh về năng suất và sản lượng lương thực, cây công nghiệp và chăn nuôi từng bước chuyển sang sản xuất hàng hóa. Cơ sở hạ tầng nông thôn vùng cao như: điện, đường, trường học, trạm xá từng bước được cải thiện rõ rệt. Tả Phời, Hợp Thành, hai xã vùng cao của thành phố Lào Cai, đồng thời là các xã đầu tiên trong cả nước tình nguyện ra khỏi chương trình 135, mở ra phong trào phấn đấu sớm thoát ra khỏi chương trình xã nghèo. Những năm đầu thế kỷ XXI cũng là thời kỳ Lào Cai sôi động trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và phát triển công nghiệp, khắp địa bàn tỉnh như một đại công trường xây dựng. Năm 2003, xã cuối cùng của tỉnh có đường đến trung tâm xã, trên 70% thôn, bản có đường ô tô, xe máy đến được, đường tuần tra biên giới cũng hoàn thành. Năm 2005, Quốc lộ 70 được nâng cấp, đường 279 được rải nhựa, đường 4D lên khu du lịch Sa Pa, đặc biệt đường trục Lào Cai - Cam Đường xây dựng xong. Nhiều cây cầu mới, hiện đại là niềm mơ ước bao đời của nhân dân như cầu: Phố Mới, Bảo Hà, Ngòi Phát - Sin Quyền, Bảo Nhai, Bắc Cuông và cầu đường bộ bắc qua sông Hồng, điểm nối trên tuyến đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai với đường cao tốc Hà Khẩu - Côn Minh (Trung Quốc) được đưa vào sử dụng. 

Nhiều dự án khai khoáng, chế biến sâu thu hút vốn đầu tư lớn được triển khai như: khai thác đồng Sin Quyền, sắt Quý Sa, mở rộng khai thác Apatít, xây dựng khu công nghiệp Tằng Loỏng, Đông Phố Mới, Bắc Duyên Hải. Đây cũng là thời điểm khởi đầu cho những công trình thủy điện như Chu Linh, Cốc San, Ngòi Phát, Bắc Hà và kéo điện về 50 xã vùng cao, nâng tổng số xã có điện quốc gia lên 117/144 xã, để rồi 5 năm sau, vào năm 2010, xã Dền Thàng (Bát Xát), xã cuối cùng đồng bào đã có điện sử dụng.

Thực hiện Quyết định 100/1998/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, kinh tế cửa khẩu Lào Cai đã trở thành lĩnh vực kinh tế quan trọng, góp phần duy trì tốc độ phát triển của địa phương, kim ngạch xuất - nhập khẩu trên địa bàn năm 2005 đạt 43,5 triệu USD. Để đảm bảo ổn định lâu dài khu vực biên giới Việt - Trung, vượt qua khó khăn thách thức, được sự chỉ đạo sát sao của Trung ương, ngày 13/7/2002, Lào Cai là địa phương đầu tiên tổ chức cắm mốc giới trên đất liền biên giới Việt - Trung tại cột mốc số 102, khu vực Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, mở ra chương mới để 8 năm sau vào ngày trừ tịch của năm 2010, Lào Cai tổ chức mừng công hoàn thành việc phân giới cắm mốc trên toàn tuyến giữa Lào Cai với tỉnh Vân Nam. Một kỳ tích để đảm bảo an ninh quốc gia trong thời kỳ hội nhập và phát triển. 

Sau nhiều năm nối lại quan hệ hợp tác hữu nghị, năm 2004, lần đầu tiên các đoàn đại biểu cấp cao hai tỉnh Lào Cai (Việt Nam) - Vân Nam (Trung Quốc) do đồng chí Giàng Seo Phử, Bí thư Tỉnh ủy Lào Cai và đồng chí Bạch Ân Bồi, Bí thư Tỉnh ủy Vân Nam dẫn đầu chính thức có các chuyến thăm, làm việc, ký kết các văn bản hợp tác lâu dài, mở ra chương mới cho sự phát triển toàn diện giữa hai địa phương. Cũng từ thời gian này, nhiều hợp tác kinh tế - xã hội được tăng cường như: Hội chợ thương mại biên giới Việt - Trung luân phiên hàng năm giữa Lào Cai và Vân Nam; hợp tác thể thao, văn hóa và du lịch; hợp tác trong giáo dục và đào tạo, phòng - chống ma túy và tệ nạn xã hội... khẳng định những nỗ lực trong xây dựng khu vực biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển. Những năm khởi đầu thế kỷ XXI cũng là thời kỳ có nhiều sự kiện chính trị, văn hóa, thể thao sôi động vừa thu hút khách du lịch vừa quảng bá về Lào Cai với bạn bè trong nước và quốc tế. Khởi đầu là lễ hội văn hóa Bắc Hà xuân 2002 với cuộc đua du lịch mạo hiểm Raid Gauloises thu hút vận động viên của 16 nước tham gia; tháng 10/2003 Sa Pa kỷ niệm 100 năm thành lập khu du lịch, khu du lịch cũng được chính quyền vùng Aquyten (Cộng hòa Pháp) giúp đỡ qui hoạch. Đặc biệt Chương trình "Du lịch về cội nguồn" hợp tác 3 tỉnh Lào Cai - Yên Bái - Phú Thọ triển khai,  năm 2005 lần đầu tiên Lào Cai đón trên 500 nghìn khách du lịch, rộng mở hợp tác du lịch, dịch vụ giữa Lào Cai với các địa phương trong nước và với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc). Dấu ấn trong phát triển văn hóa - xã hội được ghi: toàn tỉnh có 50% số trường học, lớp học được kiên cố hóa, mở ra chặng đường mới trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực. Ngành y tế thực hiện tốt các mục tiêu chương trình y tế quốc gia, dịch vụ y tế ngày càng mở rộng, 98% trạm y tế xã được xây kiên cố, toàn tỉnh có 72 xã và phòng khám đa khoa khu vực có bác sĩ; 87% thôn, bản có nhân viên y tế, tỷ lệ tăng dân số giảm còn 2,1%. Lao động việc làm và an sinh xã hội được đảm bảo.

Tiếp tục đầu tư trong công tác đào tạo cán bộ, nhất là cán bộ cơ sở đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong thời kỳ này đã đào tạo, bồi dưỡng chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho trên 122.490 lượt cán bộ. Từ năm 2001, thực hiện phương châm, ưu tiên chỉ đạo hướng về cơ sở, đã luân chuyển 195 cán bộ các ban, ngành, đoàn thể về cơ sở. Công tác phát triển đảng viên mới được tăng cường, trong 5 năm, toàn tỉnh kết nạp 7.744 đảng viên mới, nâng tổng số đảng viên lên 22.000 người, các thôn bản, đơn vị, trường học, trạm xá cơ bản đã có đảng viên. Được cổ vũ từ khí thế ngày nào trở lại xây dựng quê hương, nối tiếp thành tựu thực hiện Nghị quyết các kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh các khóa X, XI, XII đã đề ra, đến năm 2005 so với năm 1991: thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 3,2 lần, GDP tăng 2,2 lần, xuất khẩu tăng 20 lần, thu ngân sách trên địa bàn tăng 10 lần, Lào Cai tự tin bước vào câu lạc bộ 500 tỷ, tỷ lệ hộ nghèo còn 7% (theo tiêu chí cũ). Một thành phố mới hiện hữu sát biên ải cầu nối trên tuyến hành lang kinh tế đất nước vững vàng hội nhập hợp tác quốc tế. Nguồn lực lao động, trong đó nguồn lực cán bộ được rèn luyện, bồi dưỡng, thử thách qua phong trào hành động cách mạng, thi đua yêu nước sẽ tiếp tục nâng tầm cho Lào Cai phát triển.

Phạm Khắc Xương