Tuy nhiên, chỉ với nguồn đầu tư ưu tiên từ ngân sách địa phương thì khó có những bước đột phá mới. Chương trình 135 của Chính phủ được triển khai như luồng sinh khí mới hỗ trợ cho vùng cao Lào Cai. Để triển khai có hiệu quả, Lào Cai đã chủ trương phương châm "mọi chỉ đạo đều ưu tiên hướng về cơ sở", giao các cơ quan ban, ngành tỉnh giúp đỡ  các xã nghèo đã làm thay đổi căn bản cung cách chỉ đạo, điều hành từ tỉnh xuống đến cơ sở. Sức mạnh tổng hợp được đánh thức từ việc mở những con đường về bản, công trình thủy lợi về bản, khuyến nông về bản. Hàng trăm hộ đồng bào dân tộc đã tự nguyện hiến đất làm đường, làm công trình thủy lợi, trường học. Việc tập trung nhân lực, kinh phí giúp xã khó khăn nhất, thôn, bản xa xôi nhất mở đường và nhiều cách làm mới ở các xã vùng cao Mường Khương, Bắc Hà và Si Ma Cai là bài học lớn trong huy động sức dân. Năm 2000, tổng sản lượng lương thực đạt 175 nghìn tấn, cao nhất từ trước tới nay; giá trị sản xuất ngành nông nghiệp tăng 8,1%/năm; thêm 69 dự án định canh định cư cho gần 40 nghìn hộ, sắp xếp dân cư cho 2.548 hộ; cơ bản xóa bỏ tệ trồng cây thuốc phiện trên địa bàn toàn tỉnh. Nhiều mô hình sản xuất hàng hóa ra đời, đã hình thành 2.813 trang trại, số hộ sản xuất, kinh doanh giỏi không ngừng tăng, với 14 nghìn hộ, chiếm 14,7% số hộ trong khu vực nông thôn. Công nghiệp có bước đột phá mới, trong đó Công ty Apatít Việt Nam đã vượt qua giai đoạn khó khăn và bắt đầu tổ chức lại sản xuất, kinh doanh có lãi, 8 doanh nghiệp nhà nước, 27 doanh nghiệp tư nhân, 14 hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp được thành lập đi vào hoạt động. Mức tăng trưởng công nghiệp đạt trên 9,7%/năm. Năm 2000, lần đầu tiên tổng giá trị công nghiệp đạt 307 tỷ đồng, trong đó khai khoáng giữ tỷ trọng trên 67% trong sản xuất công nghiệp. 

Cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, trong đó giao thông vận tải được tập trung đầu tư. Những mốc son: năm 2000, hoàn thành nâng cấp làm mới đường Bắc Ngầm - Bắc Hà, Bát Xát - Bản Vược, Bản Phiệt - Mường Khương, giải thoát nỗi trăn trở giao thông cho 3 huyện. Hàng chục cầu mới được xây dựng như: cầu Nậm Tôn, Khe Chấn, Hô Be, Bảo Nhai, Phố Mới, Hồ Kiều II. Đã có 163/180 xã, phường có đường ô tô đến trung tâm, phấn đấu đến năm 2003, xã cuối cùng trên địa bàn tỉnh sẽ có đường ô tô đến trung tâm xã (huyện Than Uyên còn thuộc tỉnh Lào Cai).

Quy hoạch lại khu vực cửa khẩu, trong đó xây dựng và đưa vào khai thác cầu Hồ Kiều II, khu công tác liên ngành, khu kiểm hóa nhằm khai thác lợi thế kinh tế cửa khẩu là một quyết định táo bạo. Đầu thế kỷ XX, người Pháp thông xe tàu hỏa cầu Hồ Kiều đi Côn Minh, mở "con đường tơ lụa" trong giao thương xứ Bắc Kỳ với vùng Tây Nam rộng lớn của nhà Mãn Thanh, trải qua những bước thăng trầm của lịch sử, khu vực cửa khẩu quốc tế Lào Cai hầu như không có mở mang xây dựng lớn. Hoàn thành việc quy hoạch, tổ chức đền bù giải phóng mặt bằng hàng chục hộ dân cư, trong đó có cả nhà Bí thư Tỉnh ủy để có khu kinh tế cửa khẩu mới khang trang, hiện đại quả là một kỳ tích. Chỉ trong thời gian không đầy 3 năm, thực hiện Quyết định 100/1998/QĐ-TTg của Chính phủ về áp dụng thí điểm một số chính sách tại một số khu vực cửa khẩu biên giới tỉnh Lào Cai, Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai đã trở thành một trong 28 khu vực kinh tế cửa khẩu quan trọng của cả nước. Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng năm tăng nhanh, năm 2000 đạt 14,3 triệu USD.

Trên lĩnh vực văn hóa, xã hội có bước phát triển mới. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo có tiến bộ nhanh, đạt nhiều thành tích quan trọng, tháng 5/2000, tỉnh Lào Cai được công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học - chống mù chữ, về trước mục tiêu Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XI đề ra 3 năm. Ngành y tế và công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân sau 10 năm kiên trì kiện toàn và củng cố đã có quyền kiêu hãnh với kết quả: tất cả các xã, phường có trạm y tế xây dựng kiên cố, có cán bộ trung cấp y, 5 năm liền không để dịch bệnh lớn xảy ra, tổ chức tiêm chủng đầy đủ 6 loại vác-xin giảm các bệnh phòng ngừa cho 96% trẻ em dưới 1 tuổi; tỷ lệ tăng dân số giảm còn 2,1%. Hoạt động khoa học công nghệ có tiến bộ, hướng vào phục vụ nông, lâm nghiệp. Sau khi đưa vào sử dụng Tổng đài 1000 E10 Lào Cai (8/1995), mở ra chương mới cho lĩnh vực Bưu chính - Viễn thông, nhất là ứng dụng công nghệ thông tin trên các lĩnh vực. Cuộc vận động xây dựng nếp sống văn hóa được phát động rộng rãi và được đông đảo các tầng lớp nhân dân ủng hộ. Đây cũng là giai đoạn tiếp tục giữ vững ổn định chính trị, xã hội, quốc phòng - an ninh và chủ quyền biên giới quốc gia tiếp tục được giữ vững, quan hệ đối ngoại, đặc biệt với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) được rộng mở. 

Cùng với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương VI (lần 2) được thực hiện thường xuyên từ tỉnh xuống đến cơ sở, công tác bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ được đặc biệt quan tâm.

Trong 5 năm có trên 41.600 lượt người được bồi dưỡng lý luận tại địa phương và hàng trăm người được học tại các trường Trung ương. Kết nạp 4.495 đảng viên mới, nâng tổng số đảng viên trong Đảng bộ tỉnh lên 16.487 người, thêm nhiều thôn, bản, đơn vị, trường học có đảng viên. Những bài học kinh nghiệm lớn sau 10 năm xây dựng lại quê hương được tổng kết: Trước hết nhờ sự quán triệt chỉ thị, nghị quyết, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tổ chức vận dụng sát thực tế. Nêu cao vai trò lãnh đạo của Đảng bộ, thường xuyên chỉnh đốn, xây dựng Đảng làm cho Đảng bộ ngày càng trong sạch, vững mạnh.

Đổi mới phải dựa vào dân, giữ vững và phát huy khối đại đoàn kết, sức mạnh tổng hợp và sự sáng tạo của nhân dân các dân tộc, thực hiện phương châm Nhà nước và nhân dân cùng làm, phát huy dân chủ để dân biết, dân bàn, dân kiểm tra, dân tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh, gắn dân chủ với kỷ cương, chấp hành pháp luật; Khai thác có hiệu quả bước đầu các lợi thế, các nguồn lực, chú trọng phát huy nội lực, lựa chọn những nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm trong các lĩnh vực để có chương trình chỉ đạo tập trung, làm cho sản xuất phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng cao, xã hội ổn định; Mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế với các tổ chức trong và ngoài nước để thu hút vốn đầu tư, tranh thủ sự ủng hộ của các cơ quan Trung ương, tỉnh bạn và các tổ chức quốc tế; Gắn xây dựng với bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ môi trường sinh thái. 10 năm đầu xây dựng lại Lào Cai, tình hình kinh tế, xã hội, an ninh - quốc phòng của tỉnh đều có bước phát triển vượt bậc. Diện mạo đô thị và nông thôn đã có nhiều thay đổi. Niềm tin của cán bộ và nhân dân các dân tộc vào công cuộc đổi mới, vào con đường đi lên CNXH ngày càng nâng lên. Thành tựu phát triển qua năm tháng không ngừng được bổ sung những bài học kinh nghiệm quý của thập niên đầu xây dựng lại quê hương.

Phạm Khắc Xương