Công đoạn cán bông, xe sợi

Tranh thủ những lúc rảnh dỗi, bà Vàng Thị Nề lại cùng các thành viên trong gia đình ngồi tách hạt bông, phơi khô rồi bật cho tơi, cuộn thành từng thỏi nhỏ sau đó kéo sợi để chuẩn bị dệt vải may những bộ quần áo mới. Từ những dụng cụ thô sơ, thông qua đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ đã tạo ra những sản phẩm dệt với màu sắc và hoa văn phong phú, chứa đựng nhiều giá trị văn hóa truyền thống của tộc người La Chí. Bà Vàng Thị Nề, thôn Nậm Khánh, xã Nậm Khánh, huyện Bắc Hà cho biết: Đây là nghề truyền thống của dân tộc mình và cũng là văn hóa nên mình vẫn giữ gìn và dạy cho con cháu của mình biết làm để không mất đi văn hóa của dân tộc mình. Mặc áo mình làm ra từ mấy chục năm nay nó quen rồi, mà áo của mình mặc mùa hè thì mát, mùa đông thì ấm.

Cùng với nếp nhà sàn và các phong tục truyền thống thì trồng bông, dệt vải may áo là một bản sắc riêng của phụ nữ La Chí ở xã Nậm Khánh. Nhận thức được điều đó mà ngay từ khi còn nhỏ, em Vàng Thị Đài đã được bà, được mẹ dạy cách dệt vải, thêu thùa, may vá để lớn lên có thể làm ra những bộ trang phục cho riêng mình. Em Vàng Thị Đài, thôn Nậm Khánh, xã Nậm Khánh chia sẻ: Ngay từ khi mới lên 5, 6 tuổi; em và nhiều bạn khác nữa đã theo mẹ lên nương để trồng bông, lớn hơn một chút được bà và mẹ, các chị dạy tỉ mỉ từng đường kim, mũi chỉ để có thể tự dệt vải, thêu thùa và may những bộ trang phục cho riêng mình. Hiện nay, dù quần áo may sẵn được bày bán rất nhiều ở các chợ phiên, nhưng em vẫn thích mặc trang phục của mình hơn vì nó rất đẹp, khi mặc thấy thoải mái hơn nhưng bộ quần áo kia...

Các bạn nhỏ phấn khởi khi được người lớn truyền dạy kỹ thuật thêu, may áo

Hiên nay, tại xã Nậm Khánh đồng bào La Chí sinh sống chủ yếu tại thôn Nậm Khánh tới 97% dân số. Mặc dù sự giao thoa về văn hóa diễn ra ngày càng phổ biến, song người La Chí ở đây vẫn gìn giữ được nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình; việc thêu thùa và may vá là một trong những tiêu chí hàng đầu để đánh giá phẩm chất, đạo đức, sự khéo léo và chăm chỉ của người phụ nữ La Chí. Để làm ra những bộ trang phục truyền thống phải trải qua rất nhiều công đoạn, trước tiên, bà con sẽ trồng bông trên những thửa ruộng bậc thang; sau khi thu hoạch bông sẽ được tách hạt và đem phơi khô, bật cho tơi rồi cuộn thành từng thỏi nhỏ. Trên các sản phẩm dệt của người La Chí xã Nậm Khánh có rất nhiều mẫu hoa văn đẹp, thể hiện sự sáng tạo, tinh tế trên từng đường kim, mũi chỉ của người phụ nữ; trong đó, phổ biến nhất là hoa văn thêu chỉ và hoa văn ghép vải. Các mẫu hoa văn hình tam giác, hình chấm tròn, hình quả trám kết hợp với các đường viền. Các họa tiết hoa văn này chủ yếu được thêu ở hai bên cổ áo và yếm tạo nên sự mềm mại cho bộ trang phục của phái nữ. Chị Vàng Thị Óng, thôn Nậm Khánh, xã Nậm Khánh cho biết thêm: Để làm ra một cái áo cũng mất nhiều thời gian và công sức lắm. Tất cả, mình phải làm thủ công hết. Tuy trồng bông, dệt vải có vất vả nhưng đó là văn hóa tự bao đời nay của dân tộc mình rồi nên mình vẫn sẽ giữ gìn và truyền dạy lại cho các con mình để nó không bị mất đi.

Trang phục của người La Chí đơn giản, không cầu kỳ. Đàn ông và phụ nữ La Chí đều có trang phục màu đen. Tuy không thêu nhiều hoa văn, nhưng các họa tiết thổ cẩm rất tinh tế, hài hòa. Qua mỗi chiếc áo, chiếc khăn, chiếc mũ, người phụ nữ thể hiện sự khéo léo cũng như gửi gắm tình cảm cho người thân trong gia đình, giúp mọi người gần gũi, yêu thương nhau hơn. Đồng thời đây cũng là cách để các thế hệ người La Chí ở Nậm Khánh lưu giữ được nghề dệt truyền thống như gìn giữ biểu tượng văn hóa của dân tộc mình./.