Si Ma Cai là huyện vùng cao có 11 dân tộc chung sống ở 97 thôn bản. Trong đó đông nhất là đồng bào Hmông. Người Mông có kho tàng văn hoá dân gian độc đáo với lễ hội “Sải sán” và dòng suối dân ca thấm đậm chu kỳ đời người. Những điệu múa người Mông Si Ma Cai đều in đậm dấu ấn các thế võ. Dù múa gậy tiền, múa khăn, đến múa “Lình cha”, múa gậy… đều có các động tác vũ thật nhanh, mạnh. Người Nùng, người La Chí lại có một số lễ hội gắn với thiên nhiên, bảo tồn các khu rừng cấm, bảo vệ môi trường. Nhưng sắc thái văn hoá các dân tộc ở Si Ma Cai phản ánh đậm nét nhất ở chợ phiên. Chợ phiên không chỉ là trung tâm trao đổi kinh tế mà còn là giao lưu văn hoá.

Nếu như Sa Pa, Bắc Hà và nhiều nơi khác hiện nay đã chuyển dần tính giao lưu sang tính thị trường mua bán, thì Si Ma Cai vẫn còn giữ nguyên được sắc thái riêng của nó. Đầu tiên, tại các ngõ chợ là nơi buộc ngựa. Tiếp ngay đó, là các lò rèn. Vào chợ, dọc theo hai bên, ta sẽ thấy các dãy hàng được sắp đặt theo một trật tự nhất định: đó là dãy hàng mía, dãy hàng chuối hột, vải rừng… hàng lương thực, dãy thổ cẩm… còn hàng các con giống, như: lợn, gà, vịt, ngan… được quy định một góc chợ riêng. Phía sau hai dãy hàng dọc theo đường trục, là các hàng quán mà “thắng cố” là món ăn đặc trưng của vùng này. Người đến chợ là giao lưu tình cảm hỏi thăm tin tức họ hàng, kinh nghiệm làm ăn. Chợ còn là trung tâm truyền tin. Đưa đẩy và cùng nâng bát rượu nồng bên bàn “thắng cố”, ta sẽ có đông thêm bạn bè, anh em được kết nghĩa khi đã thổ lộ hết tâm can.

Tổng diện tích tự nhiên 23.454 hécta, thì chỉ có 6.447 hécta đất canh tác. Nhưng canh tác đây, phải hiểu theo nghĩa của người vùng cao. Trong số diện tích đất canh tác ấy, thì đất lâm nghiệp đã chiếm mất 3.485 hécta. Ấy thế mà những người nông dân vùng cao vẫn cứ hồn nhiên, vui vẻ, vẫn yêu quý mảnh đất của mình, và tuy cuộc sống có vất vả, lam lũ, nhưng trên sàn gác, dưới mái hiên vẫn treo đầy những sào ngô, đỗ tương. Vật lộn với đá, thâm canh trên đá, người dân Si Ma Cai đã đạt mức bình quân lương thực khá cao khoảng 350 kg/người/năm. Có điều, lương thực chính quý đều có hương vị, giác vị rất riêng mang tính đặc chủng đặc biệt, có thể vì chúng được gieo trồng trong những hốc đá, trên những mảnh nương cần, và được chủ nhân cày bừa kỹ, lại gùi từng thồ phân chuồng bón cho từng gốc.

Ngày nay, người dân Si Ma Cai được tiếp cận với cung cách làm ăn mới do được cán bộ, đảng viên tuyên truyền, phổ biến, được nghe đài, xem truyền hình, cả truyền hình bằng tiếng Hmông, nên cả huyện đã xuất hiện nhiều mô hình kinh tế trang trại đạt hiệu quả cao. Diện tích cây ăn quả phấn đấu đạt 650 ha, mỗi năm cung cấp 1.500 tấn quả. Số hộ nghèo đói đã giảm nhanh chỉ còn 11%, tỷ lệ hộ giàu tăng lên 8,8%. Toàn huyện có 60/97 thôn bản được xem truyền hình. Tất cả 13 xã đều có đường ô tô. Si Ma Cai đang bước vào vận hội mới với tốc độ “phi mã”.