Bảo tồn văn hóa truyền thống từ nguồn lực và ý thức cộng đồng

 Văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS đang được bảo tồn và phát triển

Tại xã Nghĩa Đô, nơi cư trú lâu đời của đồng bào Tày, văn hóa truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một trong dòng chảy hiện đại. Nhận thức được điều này, chính quyền xã đã tích cực khai thác nguồn lực từ các chương trình MTQG, đặc biệt là Chương trình MTQG 1719, để tạo hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách cần thiết cho công tác bảo tồn.

Hàng chục đội văn nghệ truyền thống được hỗ trợ hoạt động từ nguồn lực Chương trình MTQG 1719

Điển hình là việc số hóa các bài viết của Nghệ nhân Ưu tú Ma Văn Sợi – một "cuốn bách khoa toàn thư" về văn hóa Tày. Những trang sách viết tay đã được lưu trữ trên hệ thống máy tính và in thành tài liệu để người dân dễ dàng tiếp cận. Cùng với đó, các buổi truyền dạy văn hóa do chính nghệ nhân đứng lớp đã góp phần thay đổi mạnh mẽ ý thức và trách nhiệm của người dân trong việc bảo tồn bản sắc dân tộc. Nhờ đó, Nghĩa Đô đã giữ được "lệ làng" và trở thành điểm du lịch cấp tỉnh.

Câu chuyện về ông Giàng A Thống, người duy nhất tại xã Sín Chéng còn gắn bó với nghề làm đàn môi của dân tộc Mông, là một minh chứng khác cho sự nỗ lực gìn giữ văn hóa.

Ông Giàng A Thống đang thổi đàn môi

Dù tuổi đã cao, ông vẫn miệt mài làm đàn và truyền dạy cho con cháu, bởi ông quan niệm "giữ được nghề này là giữ hồn dân tộc Mông". Chính quyền xã Sín Chéng đã động viên, khuyến khích ông tiếp tục truyền dạy và đưa các hoạt động biểu diễn nhạc cụ dân gian vào các sinh hoạt văn hóa của địa phương, nhà trường.

Phát huy di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia thành sản phẩm du lịch

Sự quan tâm đặc biệt của tỉnh Lào Cai đối với công tác bảo tồn văn hóa còn được thể hiện rõ qua việc triển khai hiệu quả Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch" thuộc Chương trình MTQG 1719. Giai đoạn 2021-2025, tỉnh đã giải ngân trên 100 tỷ đồng để thực hiện các dự án, mô hình ý nghĩa.

Nghi lễ Di sản văn hóa phi vật thể Tết Mừng cơm mới (Dạ Sợ Da) của người Xá Phó thuộc địa bàn các xã Văn Bàn, Chiềng Ken, Dương Quỳ, Võ Lao

UBND tỉnh đã ban hành văn bản chỉ đạo các địa phương, đơn vị liên quan triển khai các biện pháp bảo tồn, phát huy giá trị của hai di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mới được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận. Đó là "Tri thức chế biến cá nướng, vịt bầu lam và rượu men lá của người Tày xã Nghĩa Đô" và "Tết Mừng cơm mới (Dạ Sợ Da) của người Xá Phó" ở một số xã thuộc huyện Văn Bàn (trước sáp nhập). Sự công nhận này không chỉ là niềm tự hào mà còn là cơ sở để các địa phương này phát triển du lịch văn hóa bền vững, tạo sinh kế mới cho người dân.

Bản sắc văn hóa Pa Dí: Niềm tự hào từ "cung đàn tròn"

Tại Mường Khương, nơi sinh sống của đồng bào Pa Dí, văn hóa được thể hiện qua hình ảnh cây "cung đàn tròn" độc đáo. Với người Pa Dí, cây đàn tròn là linh hồn, là niềm tự hào của dân tộc. Dù cuộc sống đã no ấm với những đồi chè, cánh đồng lúa séng cù, nhưng cây đàn tròn vẫn xuất hiện trong đời sống tinh thần.

Nghệ nhân Pờ Chin Dín, dù đã ngoài 60 tuổi, vẫn miệt mài đàn hát, nhưng bà cũng trăn trở về việc giới trẻ không còn mặn mà với loại hình nghệ thuật này.

Nhà thơ Pờ Sảo Mìn, một người con của dân tộc Pa Dí, cũng đau đáu với văn hóa dân tộc, gửi gắm tình yêu này vào thơ ca, điển hình là bài "Đất nước tôi xanh một cung đàn tròn" được nhạc sĩ Trọng Đài phổ nhạc, trở thành một biểu tượng của vẻ đẹp quê hương, đất nước.

Những nỗ lực bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống tại Lào Cai cho thấy hiệu quả của việc lồng ghép các chính sách của Chương trình MTQG 1719 vào thực tiễn đời sống. Từ việc hỗ trợ các nghệ nhân, số hóa tài liệu, đến việc biến di sản thành sản phẩm du lịch, tỉnh đang tạo ra một bức tranh văn hóa đa sắc màu, vừa giữ gìn được bản sắc dân tộc, vừa tạo sinh kế bền vững, góp phần vào sự phát triển toàn diện của vùng đồng bào DTTS.

Minh Trang